Odkłady pszczele – czym są i po co się je wykonuje

Urokami wiosny zachwycamy się od kwietnia do końca czerwca. W tym okresie niezwykle zapracowanym owadem jest pszczoła miodna – smakosz pyłku i nektaru oraz niestrudzony zapylacz roślin kwiatowych. Pszczoły miodne występują dziko w przyrodzie, ale od niepamiętnych czasów hodowlą pszczół zajmuje się także człowiek, pozyskując i wykorzystując ich produkty dla własnych celów. Pszczelarstwo, kojarzone głównie z terenami wiejskim, staje się popularne również w miastach. Pasieka na dachu lub na tarasie nie jest już niczym dziwnym. Jednym z najlepszych i od lat stosowanym sposobem powiększenia (rozmnożenia) pasieki  jest tworzenie tzw. odkładów pszczelich. Czym są odkłady pszczele? Jakie mają znaczenie w hodowli pszczół? Jak się do tego zabrać?

Odkłady pszczele – definicja

Odkładami pszczelimi nazywamy młode społeczności owadów, które są tworzone przez odebranie jednej albo kilku ramek z czerwiem oraz minimum jednej ramki z zapasami pożywienia z rodziny produkcyjnej. Do takiego odkładu wprowadza się matkę, która stopniowo buduje siłę rodziny, by poprawić zazimowanie albo nawet zgromadzić pierwszą małą partię miodu pod koniec sezonu, w którym został wykonany odkład.

Do odkładu można dodać matecznik na wygryzieniu, matkę unasiennioną lub nieunasiennioną. Jeśli tego nie zrobimy, pszczoły odkładowe samodzielnie będą próbować dokonać wychowu matki. Na pewno nie będzie ona jednak wartościowa ze względu na słabość rodziny i niewystarczające warunki do wychowu matek. Jest też spore prawdopodobieństwo, że owady odciągną matecznik na starej larwie, co osłabi przydatność matki. Uzupełnienie odkładu o matkę nieunasiennioną również nie jest skuteczne, gdyż takie matki nie są przyjmowane przez młode pszczoły, a nawet te przyjęte muszą opuścić ul, by odbyć loty godowe.

Poddawanie mateczników na wygryzieniu z kolei wyklucza nieprzyjęcie matki, gdyż od pierwszych chwili po wylęgu jest ona właściwie traktowana przez pszczoły. Największe zalety jednak daje poddawanie do odkładów matek unasiennionych. Królowe, które odbyły swój lot w letnich miesiącach roku, a więc w warunkach dobrej, ustabilizowanej pogody, budują rodziny, które osiągają dobre wyniki produkcyjne. Hodowcy, którzy oferują takie rozwiązanie, mają także informacje o tym, jakie rasy i linie zostały wykorzystane do krzyżowania.

Niekiedy odkład wykonuje się ze starą matką. Taka sytuacja występuje często, gdy nowo utworzona społeczność jest słaba. Matka, już czerwiąca, szybko doprowadzi ją do pokaźnej siły, podana do swojej rodziny podejmie czerwienie już po kilku dobach, a cała społeczność szybko wróci do pracy.

Po co wykonuje się pszczele odkłady?

Najczęściej mają one na celu zapobieganie wystąpienia nastroju rojowego. Osłabianie rodziny produkcyjnej od pierwszej dekady maja przeciwdziała wejściu pszczół w okres niskiej produktywności oraz wychodzeniu rojów. W zależności od systemu ula, w jakim prowadzi się pasiekę, takie odkłady wykonuje się zazwyczaj z 2 ramek z czerwiem zasklepionym w możliwie największej mierze. Są to odkłady pszczele o średniej sile. W przyszłości obniżą one liczbę karmicielek w rodzinie macierzystej, a więc także zmniejszą ryzyko wejścia społeczności w nastrój rojowy. Ubytek pszczół nie jest na tyle znaczący, by mógł skutecznie zaważyć na zdolnościach produkcyjnych rodziny.

Znacznie gorzej, jeśli nastrój rojowy już wystąpił. Wtedy wykonuje się odkłady silniejsze, nawet na 4 plastrach z czerwiem. W ich miejsce wkłada się do rodzinnego ula ramki z węzą na przemian z pozostałymi, głównie otwartym czerwiem. To wymusza ich odbudowę, a matki zyskują miejsce do składania dużej ilości jaj. Większa liczba takich komórek stworzy zapotrzebowanie na mleczko pszczele, które będzie musiało zostać wytworzone w dużych ilościach.

W pasiekach towarowych o standardowej, jednolitej ramce, które są prowadzone na północnoamerykański wzór, odkłady wykonuje się poprzez odebranie jednego z korpusów końcem maja, najczęściej dolnego. Gniazdo w takim układzie zajmie dwa korpusy. To silne osłabienie rodziny, ale gwarantuje rozwiązanie problemu wystąpienia nastroju rojowego do końca trwającego sezonu.

Wykonywanie odkładów to sprawdzony sposób na powiększenie pasieki. Jeśli nie ma konieczności szybkiego zwiększania liczby rodzin, najlepiej tworzyć odkłady z kilku uli. Przykładowo, odkładając do jednego korpusu po 2 ramki z czerwiem z 4 uli i dając w zamian za nie dwie ramki z zapasami, tworzymy rodzinę pszczelą, która w tym samym roku przyniesie spore ilości miodu. Można też tworzyć słabsze odkłady, czyli z pojedynczej ramki czerwiu oraz dodatkowej z zapasami. W takim wypadku wymagają one więcej opieki, jeśli mają mieć szansę przetrwać zimę. Z takiego rozwiązania korzystają pasiecznicy tworzący odkłady komercyjne. Dzięki delikatnemu osłabieniu macierzystych rodzin można wykonywać wiele odkładów z każdej rodziny. Intensywne działania odbywają się jednak kosztem produktywności. Czasem z tych rodzin, z których wykonuje się wielokrotnie odkłady, miodu nie odbiera się w ogóle.

Odkłady pszczele – wykonanie krok po kroku

Najlepiej rozpocząć, gdy minie ryzyko majowych przymrozków (najczęściej jest to połowa maja). W zależności od przeznaczenia odkładu z uli z rodzinami produkcyjnymi odbiera się daną liczbę plastrów z zasklepionym czerwiem obsiadanym przez pszczoły. Należy jednak uważać, by nie przenieść na nich matki (chyba że celowo – tworzenie odkładów łączy się z wymianą matki w rodzinie produkcyjnej).

W ulach mających jednolite ramki np. ulu Ostrowskiej, wielkopolskim o skróconej ramce do 18 cm czy ½ Dadant zadanie jest prostsze. Ramki z czerwiem na wygryzieniu w czasie przeglądu, po usunięciu z nich owadów, przekłada się ponad kratę odgrodową do miodni. Tam podczas oczekiwania na wykonanie okładu, część pszczół opuszcza komórki i zostaną one zalane nakropem. Z kolei młode larwy będą otoczone opieką przez pszczoły tak, jakby wciąż znajdowały się gnieździe. Po kilku dniach plastry są gotowe, by odłożyć je do innego ula. Znajduje się na nich nieco pokarmu, dużo lub wyłącznie czerw zasklepiony oraz sporo młodych pszczół, które się nim opiekuje. Kiedy wykonujemy odkład, najlepiej uzupełnić pogłowie pszczół w nim przez dodatkowe zepchnięcie owadów z miodni do nowego ula.

Wykonany odkład można pozostawić na pasieczysku. Takie rozwiązanie sprawdzi się przy dobrej pogodzie i pożytkach. Lotne pszczoły wrócą do uli macierzystych, ale młode społeczności, niezdolne jeszcze do obrony gniazda, nie będą ofiarami rabunków. Trzeba jednak pamiętać o tym, że duża liczba odkładów zmniejsza potencjał rodziny produkcyjnej, jednocześnie zwiększając konkurencję o nektar. Jeśli trwa przerwa w taśmie pożytkowej, wykonane odkłady najlepiej przewieźć w nowe miejsce. Dzięki temu w ulach pozostanie część owadów zdolnych do latania po wodę i ograniczone ilości nektaru oraz pyłku. Można tego także dokonać wieczorem. Wtedy lotne pszczoły wrócą do rodzin, z których zostały wykonane odkłady i pozwoli im to zachować pewne zdolności gromadzenia miodu towarowego. Pszczelarz musi tylko zadbać o to, by w rodzinach nie zabrakło pożywienia oraz wody.

Do czego wykorzystać odkłady pszczele?

Jest to bez wątpienia rozsądna metoda rozbudowy pasieki. W miesiącach letnich można poddać odkłady kuracjom przeciw warrozie czy nosemozie, jeśli nie pozyskuje się z nich miodu. Dzięki osłabieniu rodziny przez wykonanie odkładu można zapobiec nastrojowi rojowemu lub go osłabić. Ma to duże znaczenie dla osiąganych wyników produkcyjnych. W niektórych pasiekach taka praktyka przynosi dodatkowe korzyści finansowe. Jeśli gospodarstwo pasieczne jest prowadzone w miejscu o umiarkowanej lub nawet ubogiej bazie pożytkowej, produkcja odkładów może być nawet dominujących kierunkiem produkcji pasiecznej. Odkładami można także zasilić rodzinę produkcyjną. Połączenie odkładu majowego z rodziną produkcyjną przed wędrówką na późny pożytek zapewni szansę na większe zbiory oraz daje szansę na lepszą zimowlę. Wykorzystanie odkładów do produkcji zapasów zimowych na ich własne potrzeby oraz dla rodzin, które powracają z późnych pożytków, ma sens. Uwolni spracowane owady na późnych pastwiskach od dodatkowej pracy, a młodym rodzinom stworzy dobre warunki do rozwoju.

Odkłady w pasiece – ważna praktyka

Wykonywanie odkładów to istotny element gospodarki pasiecznej. Działanie takie podejmuje się w różnym celu i na różne sposoby. Jeśli skala prac nie jest niewielka, to nie tylko nie powoduje obniżenia ilości pozyskiwanego miodu, ale także jest korzystne – wyjście rojów zawsze bowiem powoduje straty. W pewnych sytuacjach tworzenie odkładów może stanowić ważną część finansowania pasieki lub budżetu domowego pszczelarza.

Materiał zewnętrzny

Polub i podziel się treścią z innymi.